Prawnik wyjaśnia: Kary nakładane przez sanepid

Rzecznik prasowy Głównego Inspektoratu Sanitarnego przekazał informację, że od początku pandemii SARS-CoV-2 w Polsce Państwowe Inspekcje Sanitarne ukarały już 4478 osób. Łącznie do zapłacenia mają 21 milionów 581.194 zł. Od początku trwania pandemii wiele osób odwołało się od decyzji Państwowych Powiatowych Inspektoratów Sanitarnych. W 11 województwach takich odwołań w ramach sanepidu było 1156, z czego 917 decyzji uchylono.

W dniu 27 października 2020 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu wydał istotny wyrok dotyczący kar finansowych nakładanych przez Sanepid. Uzasadnienie tego wyroku ukazało się dopiero w ostatnich dniach. Sąd ten uznał, że przyjęta technika legislacyjna nowelizacji ustawy z 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, ustawą z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2000 r. poz. 374 z późn. zm.) i kolejnymi ustawami, nie polegała na wprowadzeniu ograniczeń w zakresie korzystania z praw i wolności jednostki poprzez przyjęcie stosownych rozwiązań ustawowych przewidujących takie ograniczenia wraz z możliwością regulowania bardzo szczegółowych zagadnień technicznych na poziomie rozporządzenia. Polegała ona wyłącznie na wyposażeniu wprost Rady Ministrów w kompetencję do wprowadzania takich ograniczeń, bez dostatecznego zawarcia kompetencji w samej ustawie z 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.

Sąd uznał, że żaden przepis upoważnień ustawowych zawartych w art. 46 ust. 4 i art. 46b ustawy z 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi nie zawiera umocowania do określania w rozporządzeniu zakazów prowadzenia działalności gospodarczej. Ponadto sąd wskazał, że wymierzając administracyjną karę pieniężną i rozstrzygając w decyzji o jej wysokości państwowy powiatowy inspektor sanitarny ma obowiązek rozważyć warunki osobiste strony, na którą jest nakładana administracyjna kara pieniężna. Warunki osobiste strony to w szczególności jego sytuacja osobista, rodzinna i majątkowa.

Sąd stanął na stanowisku, że zakazy, nakazy i ograniczenia były merytorycznie uzasadnione, jednakże tryb ich wprowadzenia, doprowadził do naruszenia podstawowych standardów konstytucyjnych i praw w zakresie wolności działalności gospodarczej. Dlatego stosując konstytucyjną zasadę z art. 178 Konstytucji RP (zasada podlegania sędziów w sprawowaniu urzędu tylko Konstytucji oraz ustawom), Sąd odmówił zastosowania rozporządzenia z dnia 19 kwietnia 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r. poz. 697), czego – jak zaznaczył - nie mogły uczynić przy orzekaniu organy administracji publicznej, w tym Państwowe Inspekcje Sanitarne.

Rozporządzenie z dnia 19 kwietnia 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r. poz. 697), wydane na podstawie art. 46a i art. 46b pkt 1-6 i 8-12 ustawy z 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, nie spełnia konstytucyjnego warunku jego wydania na podstawie upoważnienia ustawowego zawierającego wytyczne dotyczące treści aktu wykonawczego. Ustawodawca w treści wskazanych wyżej upoważnień ustawowych nie zawarł wskazówek dotyczących materii przekazanej do uregulowania w kwestionowanym rozporządzeniu. Rada Ministrów na podstawie tak sformułowanej treści upoważnienia ustawowego mogła kształtować w rozporządzeniu w dowolny sposób, bez merytorycznych wskazówek zawartych w ustawie, sferę podstawowych praw lub wolności jednostki, określając poszczególne ograniczenia, nakazy i zakazy. W konsekwencji podejmowana w tym zakresie samoistna działalność prawotwórcza doprowadziła do objęcia regulacjami rozporządzenia materii ustawowej i naruszenia szeregu podstawowych wolności i praw jednostki, w tym wolności działalności gospodarczej z art. 22 Konstytucji.

Podsumowując, Sąd uznał, że sposób wprowadzenia ograniczeń związanych z występującą pandemią doprowadził do naruszenia praw i wolności chronionych przez Konsytucję RP. W tej sytuacji nakładane przez Państwowe Inspekcje Sanitarne kary finansowe pozbawione są podstaw prawnych, a co za tym idzie decyzje nakładające te kary powinny być uchylane przez sądy administracyjne. Organy administracji publicznej mają obowiązek nakładania tych kar, gdyż – w przeciwieństwie do sądów – są zobligowane stosować przepisy rozporządzenia z dnia 19 kwietnia 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii. Z powyższego płynie wniosek, że w przypadku nałożenia na nas kary finansowej przez Państwową Inspekcję Sanitarną, można rozważyć wniesienie skargi do właściwego Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (oczywiście po wyczerpaniu drogi odwoławczej – wniesieniu odwołania do organu drugiej instancji). Niech to jednak nie powoduje lekceważenia przez nas groźnych skutków występującej pandemii. Dla bezpieczeństwa swojego i innych zachowujmy środki ostrożności i higieny oraz stosujmy się do rozważnych i uzasadnionych zaleceń oraz obostrzeń organów administracji państwowej, które wprowadzane są dla naszego indywidualnego i powszechnego bezpieczeństwa.

Źródło:
- Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu z dnia 27 października 2020 r., II SA/Op 219/20

Na naszej stronie internetowej glogow.naszemiasto.pl możecie znaleźć archiwum z poradami od adwokata Kamila Grossa. Jest tam już ponad 80 różnych materiałów dotyczących rozmaitych zagadnień: spadki, alimenty, dochodzenie praw rodzicielskich i wiele innych.

Archiwum porad znajdziecie POD TYM LINKIEM