Prawnik wyjaśnia: Prowadzenie rozprawy sądowej w trybie zdalnym

Art. 15zzs1 pkt 1 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2020 roku, poz. 1842, t.j.) sąd może zarządzić przeprowadzenie rozprawy w trybie zdalnym. Taka możliwość została wprowadzona na czas obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz w ciągu roku od odwołania ostatniego z nich, w sprawach rozpoznawanych według przepisów Kodeksu postępowania cywilnego.

W przypadku wydania takiego zarządzenia rozprawę lub posiedzenie jawne przeprowadza się przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie ich na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku (posiedzenie zdalne), z tym że osoby w nim uczestniczące, w tym członkowie składu orzekającego, nie muszą przebywać w budynku sądu. Przepis ten ponadto stanowi, że od przeprowadzenia posiedzenia zdalnego można odstąpić tylko w przypadku, gdy rozpoznanie sprawy na rozprawie lub posiedzeniu jawnym jest konieczne, a ich przeprowadzenie w budynku sądu nie wywoła nadmiernego zagrożenia dla zdrowia osób w nich uczestniczących. Przewodniczący może zarządzić przeprowadzenie posiedzenia niejawnego, gdy nie można przeprowadzić posiedzenia zdalnego, a przeprowadzenie rozprawy lub posiedzenia jawnego nie jest konieczne.

Zobacz też: WIELKIE ARCHIWUM PORAD PRAWNYCH

W przypadku rozpraw zdalnych odbywających się w sądach pierwszej i drugiej instancji sąd rozpoznaje sprawy w składzie jednego sędziego. Jednakże prezes sądu może zarządzić rozpoznanie sprawy w składzie trzech sędziów, jeżeli uzna to za wskazane ze względu na szczególną zawiłość lub precedensowy charakter sprawy. W przypadku braku możliwości technicznych uczestnika postępowania sądowego do wzięcia udziału w rozprawie w trybie zdalnym, sąd na wniosek tej strony lub osoby wezwanej zgłoszony na co najmniej 5 dni przed wyznaczonym terminem posiedzenia zdalnego zapewni jej możliwość udziału w posiedzeniu zdalnym w budynku sądu, jeśli strona lub osoba wezwana wskaże we wniosku, że nie posiada urządzeń technicznych umożliwiających udział w posiedzeniu zdalnym poza budynkiem sądu.

W gestii danego sądu leży wybór oprogramowania, przy użyciu którego odbywają się rozprawy zdalne. Dla przykładu Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy prowadzi rozprawy zdalne przy użyciu oprogramowania Microsoft Teams, które umożliwia przeprowadzenie rozprawy na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku. Udział w rozprawie zdalnej możliwy jest przy użyciu komputera wyposażonego w kamerę, mikrofon i głośnik lub słuchawki, bądź przy użyciu telefon komórkowego z dostępem do sieci Internet.

W ostatnim czasie miałem przyjemność brać udział w rozprawie w trybie zdalnym. Oczywiście przed jej rozpoczęciem towarzyszyły mi mieszane uczucia. Uważałem bowiem, że powaga budynku sądu, sali rozpraw, jednoczesnej obecności wszystkich zainteresowanych osób w jednym miejscu, wpływa korzystnie na prowadzenie rozprawy oraz jej wynik, i nie da się tego osiągnąć siedząc przed ekranem komputera. Tymczasem jednak okazało się, że również przy użyciu komputera rozprawa może zostać przeprowadzona w sposób nieurągający godności sądu, a ponadto w sposób sprawny i skuteczny. Dzięki rozprawom zdalnym zarówno strony postępowań sądowych, osoby wezwane, jak i pełnomocnicy procesowi mogą zaoszczędzić wiele czasu potrzebnego chociażby na dojazd do siedziby sądu. Jest to więc bardzo pozytywna zmiana, przed którą ustawodawstwo polskie przez długi czas się wzbraniało.

Okazuje się jednak, że obecne możliwości techniczne pozwalają na wprowadzanie zmian, nawet w trybie nagłym. Negatywnym aspektem jest natomiast fakt, że sądy w przeważającej większości nie korzystają z dobrodziejstwa jakie wprowadziła ustawa o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, choć zgodnie z jej zapisami przeważająca większość rozpraw mogłaby (i powinna) odbywać się właśnie w tym trybie, co chroniłoby uczestników postępowań przez narażeniem na zakażenie się wirusem SARS-CoV-2, a ponadto oszczędzałoby ich czas i pieniądze. Nie bójmy się zmian, w szczególności tych pozytywnych. One i tak muszą nastąpić.

Zobacz też: WIELKIE ARCHIWUM PORAD PRAWNYCH