Oto Miedziowa Atlantyda - na dnie zbiornika Żelazny Most są gdzieś ślady trzech zalanych wsi - Barszów, Kalinówka i Pielgrzymów

Żelazny Most, to największy w Europie i jeden z większych na świecie, widziany nawet z kosmosu, zbiornik odpadów poflotacyjnych KGHM. Jego budowa była konieczna, inaczej kopalnie nie miałaby szans na funkcjonowanie, a miedziowa spółka na rozwój. Nazwa zbiornika Żelazny Most pochodzi od miejscowości, w pobliżu której jest położony.

Miejsce na jego budowę wybrano ponad 50 lat temu. Był to teren na wschód od Polkowic, niedaleko Rudnej. Dziś obszar ten odgradza wysoki na 70 metrów i długi na 20 km wał ziemny z zaporami, a zbiornik jest nieustannie monitorowany przez kilka tysięcy punktów kontrolno-pomiarowych.

Ale zanim go zbudowano, w trzech wioskach - Barszów, Kalinówka i Pielgrzymów, toczyło się życie zwykłych ludzi.

W Pielgrzymowie urodził się pan Tadeusz, który spędził tam dzieciństwo i młodość. Jak wspominał dla „Gazety Wrocławskiej”, była to największa z trzech zalanych miejscowości.

- Jadąc z Tarnówka w stronę Rudnej, na wprost była Kalinówka z pegeerem, na lewo Barszów, a na prawo Pielgrzymów, który liczył czterdzieści trzy numery - opowiadał pan Tadeusz, obecnie polkowiczanin.

Pamiętał też, że było tam dużo zieleni, trzy stawy, a kolejne w pobliskim lesie, zarybione. Wspominał kółko rolnicze z bazą, sklep i świetlicę z telewizorem, w której wieczorami zbierała się młodzież. Była też szkoła - najpierw siedmioklasowa, potem trzyklasowa. Dalej dzieci uczyły się w odległych o trzy kilometry Rynarcicach.

Czytaj też:

Zalane wioski miały swoją historię. Kiedyś w Barszowie był zabytkowy budynek pensjonatu żeńskiego z XVIII wieku, w Kalinówce zabudowania z XIX wieku, a w Pielgrzymowie stał barokowy pałac i ewangelicki kościół. Miały też swoich znanych mieszkańców.

W Barszowie stał kościół I pałac, który w XVIII wieku należał do słynnej niemal na całym świecie włoskiej tancerki baletowej, czyli Barbery Campanini zwaną La Barberiną (1721-1799). Występowała w Paryżu, a także w Londynie i Wenecji. Była faworytą króla Prus Fryderyka II.

W 1789 roku Barbera Campanini założyła w pałacu w Barszowie konwent dla dziewcząt ze zubożałych rodzin szlacheckich. Uczono je tam zasad prowadzenia domu, dobrych manier, rolnictwa i ogrodnictwa. Fundacja utrzymała się do I wojny światowej.
Z kolei w kościele w Grodowcu balerina ufundowała ołtarz pw. Czternastu Wspomożycieli, pod którym znajduje się grobowiec.
La Balerina zmarła w swoje 78. urodziny, 7 czerwca 1799 w swej posiadłości w Barszowie. W parku pałacowym doznała ataku serca. Jej szczątki spoczęły w grodowieckim kościele pod ufundowanym przez nią ołtarzu. Miejsce to obrabowano po 1945 roku.

Kalinówka była wsią, która prawdopodobnie powstała już w średniowieczu, Była określana była jako rycerska. Zabudowa wiejska rozłożona była wzdłuż drogi z Rudnej do Polkowic. Po środku wsi był folwark pełniący funkcję zaplecza gospodarczego dla majątku włoskiej baletnicy la Balerina. Po jej śmierci folwark został wydzierżawiony. Ostatnim zarządcą przed II wojną światową był Friedrich Anders.

W historycznych wzmiankach o Pielgrzymowie jest mowa o dworze I dwóch folwarkach. Przy jednym z nich był park z ogrodem.
Ostatni właściciel dóbr w Pielgrzymowie, Hugo Bellay, (XX w.) był udziałowcem mleczarni, płatkarni ziemniaków w Rudnej i cukrowni w Głogowie.
W latach 70. ubiegłego wieku ludzi wysiedlono, a wsie zburzono. Każda rodzina dostała od KGHM odszkodowanie, za które na nowo urządzała sobie życie. Jedni kupili nowe gospodarstwa, a inni mieszkanie w mieście.

Budowa zbiornika „Żelazny Most" ruszyła w 1974 roku, a eksploatację i rozbudowę o kolejne kwatery rozpoczęto trzy lata później.

Żelazny Most to najlepiej monitorowany w Europie zbiornik odpadów pochodzących z rud miedzi, do którego trafiają odpady z zakładów wzbogacania rud zlokalizowanych przy trzech Zakładach Górniczych KGHM Polska Miedź S.A. Obiekt znajduje się na wschód od Polkowic przy miejscowości Rudna.

Wraz z dobudowaną i oddaną w 2021 roku tzw. Kwaterą Południową, zajmuje obszar ponad 2000 ha. Jej budowa była największą inwestycją KGHM Polska Miedź S.A. od 2018 roku.
Żelazny Most jest teraz największym, a zarazem najlepiej monitorowanym obiektem w Europie oraz jednym z największych na świecie. To kluczowy element w procesie produkcji miedzi.
Jest otoczony jest ze wszystkich stron zaporami ziemnymi o łącznej długości przekraczającej 20 km i wysokości do 70 m.
Wokół zbiornika nieustannie pracuje kilka tysięcy punków kontrolno-pomiarowych.

Źródła: Wikipedia.pl,http://www.glogow.pl (zdjęcia: Piotr Cholewa), fotopolska.eu, arch. Gazety Wrocławskiej. KGHM