Prawnik wyjaśnia: Zastępcza kara pozbawienia wolności

Kodeks karny zna 5 rodzajów kar. Są nimi: grzywna, ograniczenie wolności, pozbawienie wolności, 25 lat pozbawienia wolności oraz dożywotnie pozbawienie wolności. Grzywna wymierzana jest w stawkach dziennych, przy czym sąd określa ich liczbę oraz wysokość. Grzywnę sąd może wymierzyć nie tylko jako karę główną, ale także obok kary pozbawienia wolności. Wymierzenie kary grzywny i kary pozbawienia wolności może nastąpić wtedy, gdy sprawca czynu zabronionego dopuścił się w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub gdy korzyść majątkową osiągnął. Ustalając stawkę dzienną grzywny sąd bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe. Stawka dzienna nie może być niższa od 10 złotych, ani też przekraczać 2000 złotych.

Drugą ze znanych Kodeksowi karnemu kar jest kara ograniczenia wolności. Może ona zostać wymierzona najkrócej na okres miesiąca, a najdłużej na dwa lata. Kara ograniczenia wolności polegać może na obowiązku wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne lub na potrąceniu od 10% do 25% wynagrodzenia za pracę w stosunku miesięcznym na cel społeczny wskazany przez sąd. Może być również tak, że sąd orzeknie zarówno obowiązek pracy jak i potrącenie z wynagrodzenia za pracę w ramach jednej kary ograniczenia wolności. W czasie odbywania kary ograniczenia wolności osoba skazana nie może bez zgody sądu zmieniać miejsca stałego pobytu, a nadto ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary. Wymierzając karę ograniczenia wolności, sąd może orzec również inne obowiązki. Nieodpłatna, kontrolowana praca na cele społeczne jest wykonywana w wymiarze od 20 do 40 godzin w stosunku miesięcznym. Potrącenie wynagrodzenia za pracę może być orzeczone wobec osoby zatrudnionej. W okresie, na jaki zostało orzeczone potrącenie, skazany nie może rozwiązać bez zgody sądu stosunku pracy.

Po prawomocnym orzeczeniu kary ograniczenia wolności polegającej na obowiązku wykonywania nieodpłatnej i kontrolowanej pracy na cele społeczne, skazany ma obowiązek zgłosić się do właściwego kuratora sądowego celem przydzielenia skazanemu rodzaju i miejsca pracy, którą ma wykonywać. Jeżeli skazany tego nie uczyni, bądź nie wykona całej orzeczonej kary, kurator sądowy złoży do sądu wniosek o rozważenie zarządzenia kary zastępczej pozbawienia wolności w miejsce kary ograniczenia wolności.

Zgodnie z przepisami Kodeksu karnego wykonawczego jeżeli skazany uchyla się od odbywania kary ograniczenia wolności, sąd zarządza zastępczą karę pozbawienia wolności. Sformułowanie „sąd zarządza” oznacza, że w takim przypadku sąd ma obowiązek wydać postanowienie zarządzające zastępczą karę pozbawienia wolności w miejsce niewykonanej lub niewykonanej w całości kary ograniczenia wolności. W przypadku gdy skazany uchyla się od zapłaty orzeczonego wobec niego obok kary ograniczenia wolności świadczenia pieniężnego lub innych obowiązków, sąd może (lecz nie musi) zarządzić wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności. W razie gdy skazany wykonał część kary ograniczenia wolności, sąd zarządza wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności w wymiarze odpowiadającym karze ograniczenia wolności pozostałej do wykonania, przyjmując, że jeden dzień zastępczej kary pozbawienia wolności równoważny jest dwóm dniom kary ograniczenia wolności.

Co istotne, sąd może w każdym czasie wstrzymać wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności w wypadku, gdy skazany wykaże w sposób przewidziany w przepisach wolę odbywania kary ograniczenia wolności i poddania się rygorom z nią związanym. Zastępcza kara pozbawienia wolności nie jest bowiem czynnikiem wzmagającym dolegliwość kary, lecz środkiem zapewniającym jej wykonanie. Przy podejmowaniu decyzji w przedmiocie wstrzymania wykonania kary zastępczej decydujące znaczenie powinna mieć ocena postawy skazanego, która uznana została za uchylanie się od odbywana kary ograniczenia wolności, uchylanie się od spełnienia świadczenia lub wykonania obowiązków orzeczonych wobec skazanego przez sąd, a także rozmiary tego uchylania się. Nie bez znaczenia powinna też być ocena właściwości i warunków osobistych skazanego.

Zobacz też: