Prawnik wyjaśnia: Przepadek pojazdu mechanicznego za jazdę pod wpływem alkoholu

Z dniem 14 marca 2024 r. wszedł w życie przepis art. 44b Kodeksu karnego dodany przez art. 1 pkt 14 ustawy z dnia 7 lipca 2022 r. zmieniającej ustawę – Kodeks karny. Od tego dnia (14 marca 2024 r.) Sąd ma obowiązek orzec przepadek pojazdu mechanicznego (np. samochodu) w ściśle określonych przypadkach. Takim przypadkiem jest prowadzenie pojazdu mechanicznego w ruchu lądowym w stanie nietrzeźwości. Przypomnieć w tym miejscu należy, że zgodnie z Kodeksem karnym stan nietrzeźwości zachodzi, gdy:

• 1) zawartość alkoholu we krwi przekracza 0,5 promila albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość lub

• 2) zawartość alkoholu w 1 dm3 wydychanego powietrza przekracza 0,25 mg albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość.

Zgodnie z art. 178a § 1 Kodeksu karnego kto, znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. W przypadku popełnienia tego przestępstwa sąd orzeka (a więc ma obowiązek orzec) przepadek pojazdu mechanicznego, chyba że zawartość alkoholu w organizmie sprawcy przestępstwa była niższa niż 1,5 promila we krwi lub 0,75 mg/dm3 w wydychanym powietrzu albo nie prowadziła do takiego stężenia. Jeżeli więc kierujący prowadził samochód mając więcej niż 0,5 promila alkoholu we krwi, ale mniej niż 1,5 promila alkoholu we krwi, sąd nie orzeknie przepadku pojazdu. Sąd może natomiast odstąpić od orzeczenia przepadku nawet wtedy, gdy jest to obligatoryjne, czyli kiedy stężenie alkoholu we krwi kierującego była nie mniejsza niż 1,5 promila, jeżeli zachodzi wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami. Z powyższego przepisu wynika, że obowiązek orzeczenia przez sąd przepadku pojazdu ma jeden wyjątek tzn. wtedy, gdy zachodzi wyjątkowy wypadek uzasadniony szczególnymi okolicznościami. O tym, czy w danej sprawie taki wyjątkowy wypadek zachodzi decydować będzie sąd po przeprowadzeniu postępowania dowodowego. Sąd dokona oceny, czy zachodzi wyjątkowy wypadek na podstawie zgromadzonych dowodów, jednakże nie może być to ocena dowolna.

Zgodnie z nowymi przepisami jeżeli w czasie popełnienia przestępstwa pojazd nie stanowił wyłącznej własności sprawcy albo po popełnieniu przestępstwa sprawca zbył, darował lub ukrył podlegający przepadkowi pojazd, orzeka się przepadek równowartości pojazdu. Za równowartość pojazdu uznaje się wartość pojazdu określoną w polisie ubezpieczeniowej na rok, w którym popełniono przestępstwo, a w razie braku polisy - średnią wartość rynkową pojazdu odpowiadającego, przy uwzględnieniu marki, modelu, roku produkcji, typu nadwozia, rodzaju napędu i silnika, pojemności lub mocy silnika oraz przybliżonego przebiegu, pojazdowi prowadzonemu przez sprawcę, ustaloną na podstawie dostępnych danych, bez powoływania w tym celu biegłego. Jeżeli natomiast ustalenie średniej wartości rynkowej pojazdu nie jest możliwe ze względu na szczególne cechy tego pojazdu, zasięga się opinii biegłego.

Przepadku pojazdu mechanicznego oraz przepadku równowartości pojazdu nie orzeka się, jeżeli sprawca prowadził niestanowiący jego własności pojazd mechaniczny wykonując czynności zawodowe lub służbowe polegające na prowadzeniu pojazdu na rzecz pracodawcy. W takim wypadku sąd orzeka nawiązkę w wysokości co najmniej 5000 złotych na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.

Przepadku pojazdu mechanicznego oraz przepadku równowartości pojazdu nie orzeka się, jeżeli orzeczenie przepadku pojazdu mechanicznego jest niemożliwe lub niecelowe z uwagi na jego utratę przez sprawcę, zniszczenie lub znaczne uszkodzenie.

Zobacz też: