Sztolnie Capitol i inne tajemnice Parkowej Góry. Tajemniczy kompleks mógłby przyciągać turystów jak magnes - zdjęcia

- Do okresu pandemii do naszej niewielkiej, ponad 100-metrowej Podziemnej Trasy Turystycznej zapraszaliśmy zwiedzających regularnie. Teraz wracamy do tej tradycji, dodatkowo dzięki uprzejmości pana Tomasza Jurka i Sławomira Podlaszewskiego proponujemy wykład o tajemnicach najbliższej okolicy szkoły - mówi Robert Wróbel, wieloletni dyrektor II Liceum Ogólnokształcącego im. Hugona Kołłątaja w Wałbrzychu.

Dwie grupy zwiedzających weszły do sztolni 19 czerwca 2024 z Tomaszem Jurkiem, wałbrzyskim regionalistą i pasjonatem historii.

Budynek tej szkoły przy Alei Wyzwolenia 38 leży w dolinie rzeki Pełcznicy. Został oddany do użytku w 1907 roku, a powstał w dawnym kamieniołomie przy zboczu wzgórza pomiędzy Śródmieściem (dawnym Waldenburgiem), Starym Zdrojejem (Altwaser) i Nowym Miastem (Neu Waldenburg, Waldenburg Neustadt). Jego najwyższym punktem jest Parkowa Góra 508 m n.p.m., zwana też Górą Szubieniczną. Na wzgórzu tym trochę niżej, ale również ponad II LO na wysokości 498 m n.p.m. zwanym Górą Powstańców powstała waśnie nowa wieża turystyczna.

Teren szkoły kształtował się do lat 30. XX w., a w okresie II wojny światowej w okolicy szkoły i wokół parku pojawiły się nowe, starannie zamaskowane obiekty. We wzgórzu parkowym wydrążono bowiem kompleks tuneli, których przeznaczenia możemy się tylko domyślać.

- Nasza Podziemna Trasa Turystyczna to część kompleksu Sztolni Capitol, wiemy że idąc dalej tunelami z cegły dojdziemy do toalet i uskoku oraz zasypanych schodów. Moim marzeniem jest przedłużenie dostępnej trasy, by stała się trasą turystyczną z wejściem poza szkołą. Próbowaliśmy na ten cel kilka lat temu uzyskać środki z budżetu partycypacyjnego, ale zabrakło nam 800 głosów by uzyskać finansowanie. Kompleks Capitol może być wielką atrakcją turystyczną, to wyjątkowy obiekt. Są w Polsce miasta takie jak Zamość, które mają znacznie krótsze trasy do zwiedzania, a są bardzo popularne - wspomina Wróbel i dodaje, że ma nadzieję, że pierwszy wykład stanie się zaczątkiem cyklu popularyzującego historię i tajemnice Wałbrzycha

Ciąg wykutych w skale korytarzy ma kilkaset metrów, biegnie w przybliżeniu równolegle do Alei Wyzwolenia od budynku II Liceum po Pomnik Pamięci Górnictwa. Tak wskazują przedwojenne plany - mapa

- Nazwa Sztolni "Capitol" wzięła się od powstałego w latach 20. XX w. nowoczesnego Kinoteatru Capitol. Taka nazwa kompleksu pojawia się na historycznych planach. Obiekt ten stał w pobliżu obecnego starostwa powiatowego, wiek temu również ważnych gmachach urzędowych, a także w okolicy był też budynek - siedziba NSDAP - opowiada Tomasz Jurek ilustrując wypowiedź slajdami dawnych planów okolic Alei Wyzwolenia, podnóża Parkowej Góry.

Dawny Capitol - na starych zdjęciach.

Co wiadomo o kompleksie wiadomo z dokumentów i relacji świadków?

- Z planów wynika, że wejścia do kompleksu na terenie szkoły są tylko jednymi z kilku. Kolejne są umiejscowione za starostwem, przy wodociągach i dwa za Pomnikiem Pamięci Górnictwa. Wejścia przy starostwie i przy obecnym pomniku były dostępne tuż po wojnie, pamiętają je świadkowie. Kompleks to dwa równoległe do siebie korytarze regularnie poprzecinane poprzecznymi korytarzami. Gdyby urządzić w nich szpital, to w każdym z nich zmieściłoby się po 20 osób oraz łóżek - zaznacza Jurek i dodaje, że w kompleksie tym znaleziono właśnie łóżka. Do tego na terenie Wałbrzycha po wojnie trwały intensywne poszukiwania ukrytych podziemnych szpitali.

Co więcej, w okolicy Parkowej Góry, na dawnym górnym boisku II LO czuć czasem intensywny chemiczny zapach "lekarstw".

• Obecnie można zwiedzić ok. 100 metrów kompleksu, szacunki mówią jednak, że cały kompleks Capitol może mieć nawet ok. 1200 metrów. To, że kompleks jest większy niż 100-metrowa trasa, świadczą m.in. relikty wodociągów i odwodnienia.
• Wiadomo też, że Wałbrzych, w tym również Góra Parkowa był "za Niemca" intensywnie eksploatowany górniczo. Filar Ochronny Śródmieścia obowiązujący w PRL-u nie obowiązywał wcześniej... Swoje pola wydobywcze na terenie wzgórza miało 6 kopalń.

• Przez eksploatację tego terenu dochodziło czasem do tragedii. Na jednym ze stoków wzgórza powstał piękny i duży pałac przypominający rozmachem Pałac Tielsha, a przez kopalnię Graf Schweinitz trzeba go było rozebrać po 20 latach!

• Po sąsiedzku była też kopalnia Hermann (Nowe Miasto), kopalnia Konrad (Conrad), a także założona przez Hochberga kopalnia Johannes, której chodniki z Alei Wyzwolenia ciągnęły się aż do ówczesnej siedziby Gestapo, dzisiejszej Komendy Miejskiej Policji.

• Relacje świadków i znaleziska na terenie całego wzgórza parkowego wskazują, iż kompleks Capitol mógł mieć funkcję schronu i ukrytego szpitala wojskowego. Jednak nie wyjaśnia to dlaczego Parkowa Góra miewa podwyższone promieniowanie wskazujące na radioaktywność, jednak źródło promieniowania nie jest znane.

• Świadkowie wspominają też o podwyższonych standardach bezpieczeństwa w okolicy kompleksu w okresie wojny. Czy powstał tam tajny ośrodek badawczy? Co mógł produkować?
• Czy tworzono tam jakieś komponenty do rakiet i skąd ta okresowa podwyższona nieznacznie radioaktywność?
• Dlaczego w korytarzu Trasy Turystycznej pojawiają się nacieki na suficie?
• Kto w Parku Sobieskiego umieścił kamienie z runami?
• Czy na terenie wzgórza parkowego istniała upadowa do jednej z kopalni?
• Istnieją też spekulacje o ukryciu na terenie Wałbrzycha 213 kg złota, które miało pochodzić z miejscowych banków. Czy ma z tym depozytem związek Parkowa Góra?

To tylko wybrane z wielu pytań dotyczących okolic II LO i Parku Sobieskiego, które nadal pozostają bez odpowiedzi.

- Wałbrzych to nie tylko Złoty Pociąg, ale prawdziwa skarbnica tajemnic - podsumował Tomasz Jurek.

Kto słuchał jego pogadanki, ten nie miał wątpliwości, że mieszka w faszynującym i wciąż nieodkrytym mieście.

Wałbrzych, jego okolice i ich historia

Kiedyś to Wałbrzych był zielony!

Niesamowity portal dawnej sztolni w lesie

Inny relikt