Od nowego roku zmiany w Systemie Dozoru Elektronicznego. Prawnik wyjaśnia

Z dniem 1 stycznia 2023 r. wchodzi w życie (z wyjątkiem niektórych przepisów, które weszły w życie po ogłoszeniu) ustawa z dnia 5 sierpnia 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny wykonawczy oraz niektórych innych ustaw. Ustawa ta wprowadza zmiany w dozorze elektronicznym (SDE). Od 1 stycznia 2023 r. o wyrażeniu zgody na odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego będzie decydować, poza sądem penitencjarnym (sądem okręgowym), także komisja penitencjarna w zakładzie karnym, w którym skazany przebywa. Ponadto dozór elektroniczny będzie mógł być stosowany także w przypadku skazanego na karę pozbawienia wolności do 3 lat, któremu do jej końca pozostało maksymalnie 6 miesięcy.

Obecnie zgodnie z art. 43la § 1 Kodeksu karnego wykonawczego sąd penitencjarny może udzielić skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, jeżeli zostały spełnione łącznie następujące warunki:

1. wobec skazanego orzeczono karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą jednego roku i 6 miesięcy, a nie zachodzą warunki przewidziane w art. 64 § 2 Kodeksu karnego (recydywa);
2. jest to wystarczające do osiągnięcia celów kary;
3. skazany posiada określone miejsce stałego pobytu;
4. osoby pełnoletnie zamieszkujące wspólnie ze skazanym wyraziły zgodę, o której mowa w art. 43h § 3 (na zainstalowanie w ich miejscu zamieszkania urządzeń służących do monitorowania skazanego);
5. odbywaniu kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego nie stoją na przeszkodzie warunki techniczne, o których mowa w art. 43h § 1 (występuje zasięg nadajników elektronicznych).

Po wejściu w życie ustawy system dozoru elektronicznego będzie można stosować nie tylko w przypadku skazanego na karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą jednego roku i 6 miesięcy, ale też wobec skazanego na karę pozbawienia wolności w wymiarze niższym niż 3 lata i któremu do odbycia w zakładzie karnym pozostała część tej kary w wymiarze nie większym niż 6 miesięcy. Podobnie będzie w przypadku skazanego, któremu wymierzono dwie lub więcej niepodlegających łączeniu kar pozbawienia wolności, które ma odbyć kolejno. Będzie mógł odbywać je w SDE jeśli nie przekraczają w sumie 1 roku i 6 miesięcy lub których suma jest niższa niż 3 lata i, któremu do odbycia w zakładzie karnym pozostała część tej kary w wymiarze nie większym niż 6 miesięcy. Co więcej od 1 stycznia 2023 r. także komisja penitencjarna będzie mogła udzielić skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, pod warunkiem spełnienia łącznie następujących warunków:

1. wobec skazanego orzeczono karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą 4 miesięcy, a nie zachodzą warunki przewidziane w art. 64 § 2 Kodeksu karnego (recydywa);
2. skazany rozpoczął już odbywanie kary w zakładzie karnym;
3. odbywaniu kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego nie stoją na przeszkodzie szczególne względy wskazujące, że w razie odbycia kary w tym systemie nie zostaną osiągnięte cele kary;
4. za udzieleniem zezwolenia przemawiają dotychczasowa postawa i zachowanie skazanego w trakcie odbywania kary pozbawienia wolności;
5. skazany posiada określone miejsce stałego pobytu;
6. osoby pełnoletnie zamieszkujące wspólnie ze skazanym wyraziły na to zgodę.

Zmianie ulegnie również zapis art. 43la § 1 pkt 2 Kodeksu karnego wykonawczego. Jego obecne brzmienie jest następujące: „sąd penitencjarny może udzielić skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, jeżeli jest to wystarczające do osiągnięcia celów kary”. Po nowelizacji przepis ten będzie miał następujące brzmienie: sąd penitencjarny może udzielić skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, jeżeli odbywaniu kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego nie stoją na przeszkodzie szczególne względy wskazujące, że w razie odbycia kary w tym systemie nie zostaną osiągnięte cele kary". Z pozoru zmiana ta wydaje się jedynie kosmetyczna, ale jednak może mieć znaczenie w praktyce orzeczniczej. Chodzi bowiem o to, aby sąd penitencjarny w przypadku odmowy wyrażenia zgody na odbywanie przez skazanego kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego wskazał i uzasadnił przyczyny takiej odmowy. Ma to zapobiegać arbitralności rozstrzygnięć sądu penitencjarnego.

System dozoru elektronicznego jest skierowany w szczególności do sprawców, którzy nie mają przeszłości kryminalnej, w tym penitencjarnej.

Możliwość wykonywania kary w systemie SDE jest dobrym rozwiązaniem dla osób, które dotychczas nie były karane, nie przebywały w warunkach izolacji więziennej, w której mogłyby być narażone na demoralizację, a jednocześnie które dopuściły się jednak czynu lub czynów zabronionych, które skutkowały koniecznością skazania na karę bezwzględnego pozbawienia wolności.

Zobacz też: