Prawnik wyjaśnia: Spisanie intercyzy

Małżonkowie mogą zawrzeć umowę, w której swoje stosunki majątkowe unormują odmiennie niż przewiduje to ustrój ustawowy. W polskim prawie umowy majątkowe małżeńskie nabierają znaczenia najczęściej w sytuacjach, gdy jeden z małżonków lub oboje prowadzą działalność gospodarczą lub posiadają znaczny majątek przed zawarciem małżeństwa.

STRONA INTERNETOWA ADWOKATA KAMILA GROSSA

Kodeks rodzinny i opiekuńczy w art. 47 zezwala na zawarcie przez małżonków umowy rozszerzającej lub ograniczającej wspólność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków. Umowa taka dla swej ważności wymaga formy aktu notarialnego. Ważnym argumentem przemawiającym za zawarciem umowy regulującej stosunki majątkowe jest możliwość jej rozwiązania oraz zmiany w każdym czasie.

Możliwość taka może być również wyłączona postanowieniem umownym stron, co daje obraz swobody kształtowania umów w dziedzinie małżeńskiej. Umowa majątkowa małżeńska (intercyza) ma jednak swoje ograniczenia. Zgodnie z art. 47 § 2 k.r.o. małżonek może powoływać się wobec osób trzecich na zawartą umowę majątkową małżeńską jedynie wtedy, gdy fakt jej zawarcia oraz jej treść była tym osobom znana.

Kodeks chroni w tym miejscu interesy wierzycieli. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 28 lipca 1998 r., II CKU 34/98 stwierdził, że wnioskodawca, którego praw dotyczy wyłączenie wspólności ustawowej, a który nie wiedział o zawarciu umowy majątkowej małżeńskiej uzyskuje szczególną ochronę prawną wyrażającą się w tym, że względem niego stosunki majątkowe małżonków ocenia się tak, jakby umowa majątkowa w ogóle nie była przez nich zawarta i nadal obowiązywałaby wspólność ustawowa.

W takiej sytuacji wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z majątku, który byłby objęty wspólnością ustawową gdyby nie była wyłączona w umowie. Takie prawo i jednocześnie zgodne z nim orzecznictwo osłabia motywację, jaka mogłaby towarzyszyć małżonkom w podejmowaniu decyzji o zawarciu umowy majątkowej małżeńskiej, jednocześnie zwraca również uwagę na powagę staranności w informowaniu i zapoznawaniu wszystkich przyszłych wierzycieli o zawartej umowie majątkowej przed zaciągnięciem zobowiązania.

Ochrona wierzycieli w opisanej powyżej formie jest w pełni uzasadniona prawnie. Regulacja ta może jedynie mobilizować małżonków do skrupulatnego zapoznawania zainteresowanych osób trzecich z faktem zawarcia umowy majątkowej, co ustrzeże ich od późniejszej ewentualnej nieskuteczności takiej umowy i niepotrzebnego rozczarowania. Innym przypadkiem ochrony wierzycieli jest art. 50 k.r.o., który umożliwia żądanie zaspokojenia wierzyciela także z przedmiotów majątkowych, które należałyby do majątku osobistego dłużnika, gdyby wspólność nie została rozszerzona.

Oczywiście sytuacja ta będzie miała miejsce jedynie w przypadku, gdy wierzytelność powstała przed rozszerzeniem wspólności. W tym miejscu należy wskazać, co daje możliwość rozszerzenia wspólności majątkowej, bądź jej ograniczenie. Wskutek zawarcia takiej umowy majątkowej dochodzi do powiększenia majątku wspólnego małżonków i przesunięcia do niego składników stanowiących wcześniej majątek odrębny każdego z małżonków.

Od małżonków zależy w jaki sposób określą granice rozszerzenia tejże ustawowej wspólności, w szczególności o jakie przedmioty i prawa należące do majątków odrębnych małżonków, nabytych przed zawarciem małżeństwa, wolą tychże małżonków mogą zostać objęte wspólnością małżeńską. W umowie powinno się wskazać o jakie przedmioty lub grupy przedmiotów chodzi, celem uniknięcia ewentualnych problemów w przyszłości, na przykład dotyczących podziału majątku wspólnego.

Należy pamiętać, iż nie można przez taką umowę rozszerzyć zakresu wspólności na niektóre przedmioty lub prawa, wymienione w art. 49 § 1 k.r.o. Rozszerzenie wspólności majątkowej zazwyczaj będzie prowadziła do zabezpieczenia majątku osobistego jednego z małżonków, na przykład w sytuacji gdy to jeden z małżonków jest aktywny w obrocie gospodarczym.

Ograniczenie wspólności majątkowej znajduje szczególne zastosowanie w przypadku, gdy jeden z małżonków marnotrawi majątek rodzinny lub zaciąga szkodliwe dla stosunków rodzinnych zobowiązania, na przykład z powodu popadnięcia w nałogi. Daje to możliwość ochrony dorobku rodzinnego, a w szczególności dorobku drugiego małżonka.

Ważne jest, iż przedmioty należące do wspólności majątkowej mogą być z niej wyłączane bez ograniczenia, to znaczy aż do wyczerpania wszystkich tych przedmiotów.

Kolejną możliwością kształtowania ustroju majątkowego małżeńskiego przemawiającą za zawarciem umowy intercyzy jest ustanowienie rozdzielności majątkowej małżeńskiej z wyrównaniem dorobków. Podstawową funkcją tego ustroju jest ochrona tego z małżonków, który z jakichkolwiek powodów nie był w stanie powiększać swojego majątku, bądź możliwości te były w pewien sposób ograniczone, na przykład przez chorobę. Charakterystyczną cechą różniącą opisywany ustrój od rozdzielności majątkowej jest, iż dopiero w momencie ustania rozdzielności majątkowej istnieje możliwość wyrównania dorobków każdego z małżonków.

Daje to ochronę temu z małżonków, który na przykład wnosił wkład w dorobek rodziny swoim poświęceniem wyrażającym się w inny sposób niż praca zarobkowa. Dotyczy to więc tego z małżonków, który dba o ognisko domowe w szerokim tego słowa znaczeniu. Chcąc podpisać umowę małżeńską należy głęboko przemyśleć i rozpatrzyć wszystkie korzyści i ograniczenia z niej wynikające.

Podjęcie decyzji nie jest łatwe. Siadając przy kancelaryjnym stole małżonkowie podświadomie dzielą się na dwie grupy. Jeżeli siadają po przeciwnych stronach, zazwyczaj są w trakcie lub po rozwodzie. Jeżeli siadają obok siebie w kancelarii notarialnej, najprawdopodobniej mają inne powody zawierania umowy majątkowej małżeńskiej.