Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

Prawnik wyjaśnia: Przepisy dotyczące ubezwłasnowolnienia

Kamil Gross
Naszym czytelnikom doradza adwokat Kamil Gross.

Czasami zdarza się, że mamy w rodzinie osobę, która z uwagi na chorobę psychiczną, albo inne zaburzenia, w szczególności związane z uzależnieniem od alkoholu, nie jest w stanie prowadzić swoich spraw. Czasami taka osoba daje się wykorzystywać nieuczciwym osobom i na przykład wyprzedaje rodzinny majątek za bezcen. Co w takiej sytuacji zrobić?

STRONA INTERNETOWA ADWOKATA KAMILA GROSSA

W celu ochrony m.in. takich osób została ustanowiona instytucja prawa cywilnego w postaci ubezwłasnowolnienia. Zgodnie z art. 13 § 1 Kodeksu cywilnego osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem. Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską.

Ubezwłasnowolnić całkowicie można osobę, która ukończyła przynajmniej trzynasty rok życia. Ustawodawca wskazuje, że przesłanką ubezwłasnowolnienia całkowitego są okoliczności takie, jak: choroba psychiczna lub niedorozwój umysłowy, zaburzenia psychiczne, w szczególności pijaństwo lub narkomania, jeżeli występują u osoby fizycznej w takim stopniu, że nie jest ona w stanie pokierować swym postępowaniem. W Kodeksie cywilnym nie przewidziano jako przesłanki ubezwłasnowolnienia marnotrawstwa. Przemiany gospodarcze w Polsce, a przez to także powiększanie majątków prywatnych uwidacznia jednak bardzo interesujący charakter ubezwłasnowolnienia, w którym coraz częściej elementy majątkowe mieszają się z elementami osobowymi i nie można preferować żadnego z nich. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 lutego 1965 r. uznał, że prowadzenie hulaszczego trybu życia i trwonienie majątku przez osobę fizyczną może być przejawem występującej u takiej osoby choroby psychicznej. Trwonienie majątku może więc w pewnych okolicznościach stanowić podstawę do ubezwłasnowolnienia.

W piśmiennictwie prawniczym dominuje pogląd o przede wszystkim majątkowym charakterze ubezwłasnowolnienia oraz skłonność do oceny jego skutków w zasadzie tylko przez pryzmat zdolności do czynności prawnych ubezwłasnowolnianego. Ubezwłasnowolnienie jest orzeczeniem, którego najważniejszą konsekwencją jest brak u ubezwłasnowolnionego zdolności do czynności prawnych. Ubezwłasnowolnienie całkowite dotyczy jedynie osób, które ukończyły trzynasty rok życia, bowiem osoba fizyczna przed ukończeniem tego wieku i tak nie posiada w ogóle zdolności do czynności prawnych i nie może występować w obrocie prawnym.

Wniosek o ubezwłasnowolnienie mogą zgłosić jedynie: małżonek osoby, której dotyczy wniosek, jej krewni w linii prostej oraz rodzeństwo, jej przedstawiciel ustawowy. Należy pamiętać, że nie wolno składać wniosku o ubezwłasnowolnienie w złej wierze lub lekkomyślnie. Czyn taki podlega karze grzywny. Uczestnikami postępowania o ubezwłasnowolnienie są, oprócz wnioskodawcy, osoba której wniosek dotyczy, jej przedstawiciel ustawowy, małżonek osoby, której dotyczy wniosek. Postępowanie o ubezwłasnowolnienie toczy się zawsze z udziałem prokuratora. Do postępowania mogą wstąpić także organizacje, do których zadań statutowych należy ochrona praw osób niepełnosprawnych, udzielanie pomocy takim osobom lub ochrona praw człowieka. Organizacje takie mogą wstąpić do postępowania w każdym jego stadium. Osobę, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, należy wysłuchać niezwłocznie po wszczęciu postępowania. Wysłuchanie powinno odbyć się w obecności biegłego psychologa oraz - w zależności od stanu zdrowia osoby, która ma być wysłuchana - biegłego lekarza psychiatry lub neurologa. W celu wysłuchania osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, sąd może zarządzić przymusowe sprowadzenie tej osoby na rozprawę albo wysłuchać ją przez sędziego wyznaczonego. Sprawy o ubezwłasnowolnienie należą do właściwości sądów okręgowych. W przypadku mieszkańców Głogowa właściwy będzie więc Sąd Okręgowy w Legnicy. Wąski krąg osób, które mają prawo wystąpić z wnioskiem o ubezwłasnowolnienie powoduje niejednokrotnie problemy. W szczególności dotyczy to osób starszych, które nie mają już żadnych krewnych mogących taki wniosek złożyć.

W orzeczeniu z dnia 22 września 1972 r. Sąd Najwyższy wskazał, że do przyczyn orzeczenia ubezwłasnowolnienia całkowitego danej osoby może należeć także „zapominanie najświeższych wydarzeń życia codziennego, planów na przyszłość, nieświadomość losów na wypadek choroby, stanowiące typowe objawy starości”. Demencja ta może osiągnąć takie rozmiary, że ludzie ci nie są w stanie pokierować swym postępowaniem, a nie posiadają przedstawiciela ustawowego, mogącego podjąć za nich decyzję w przedmiocie rozwiązania wielu istotnych problemów życiowych. Oczywiście w tego rodzaju przypadkach występuje często sytuacja, w której można mieć obawy, czy ubezwłasnowolnienie osoby starszej nie będzie stanowiło narzędzia w ręku jej krewnych, aby chronić majątek tej osoby, ale nie w jej interesie, ale aby zachować go dla rodziny po jej śmierci. Niemożność kierowania swoim, szeroko rozumianym, postępowaniem przez osobę fizyczną, której wniosek dotyczy, rozumieć należy jako brak świadomego kontaktu z otoczeniem oraz brak możliwości intelektualnej oceny swojej sytuacji, swojego zachowania i wywołanych nim następstw.

Nie ma możliwości orzeczenia ubezwłasnowolnienia z powodu innych okoliczności niż opisane powyżej. Za każdym razem sąd orzekający w sprawie ubezwłasnowolnienia musi rozważyć cel takiego posunięcia. Cel instytucji ubezwłasnowolnienia wyraża się przede wszystkim w ochronie praw podmiotowych osoby. Sąd może zatem zaniechać ubezwłasnowolnienia osoby chorej psychicznie, jeżeli ubezwłasnowolnienie to w większym stopniu osłabiłoby pozycję tej osoby, niż przyniosło jej pomoc. Każdorazowo należy zatem badać okoliczności faktyczne danej sprawy tak, aby rozstrzygnięcie realizowało w najpełniejszy sposób interes osoby ubezwłasnowolnionej. Interes osoby, której dotyczy ubezwłasnowolnienie, jej ochronę prawną i społeczną, należy uznać za nadrzędne dyrektywy orzekania o ubezwłasnowolnieniu. Ponadto nie ulega wątpliwości, że osoba, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, to osoba bezpośrednio i najbardziej zainteresowana wynikiem postępowania o ubezwłasnowolnienie, a w wielu wypadkach także jego wszczęciem. Zatem nie dobro sądu, nie wzgląd na ochronę osób trzecich przed osobą ubezwłasnowolnianą, nie ochrona dóbr osoby, której ubezwłasnowolniany zagraża, lecz jedynie korzystny wpływ tego orzeczenia na sytuacje osobistą osoby chorej winny decydować o ubezwłasnowolnieniu. Należy także wspomnieć, że osoba, którą sąd ustanawia opiekunem osoby ubezwłasnowolnionej pozostaje pod stałą kontrolą sądu opiekuńczego.

Źródło:

- ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny,

- ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego,

- Fras Mariusz (red.), Habdas Magdalena (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom I. Część ogólna (art. 1-125).

STRONA INTERNETOWA ADWOKATA KAMILA GROSSA

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Michał Pietrzak - Niedźwiedź włamał się po smalec w Dol. Strążyskiej

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na glogow.naszemiasto.pl Nasze Miasto