Prawnik wyjaśnia: Kontakt aresztowanego ze światem zewnętrznym

Kodeks karny wykonawczy reguluje zasady utrzymywania przez osoby tymczasowo aresztowane kontaktu ze światem zewnętrznym. Tymczasowo aresztowany może uzyskać widzenie z daną osobą pozostającą na wolności po wydaniu zarządzenia o zgodzie na widzenie przez organ, do którego dyspozycji pozostaje. Organem tym jest na etapie postępowania przygotowawczego (śledztwa lub dochodzenia) właściwa Prokuratura, natomiast na etapie postępowania sądowego właściwy sąd. Może się zdarzyć, że tymczasowo aresztowany pozostaje do dyspozycji kilku organów. W takim przypadku wymagana jest zgoda na widzenie każdego z nich, chyba że organy te zarządzą inaczej. Zarządzenie w przedmiocie widzenia wydawane jest na wniosek osoby tymczasowo aresztowanego lub osoby odwiedzającej. Gdy widzenie chce uzyskać osoba małoletnia, wniosek w tym przedmiocie składa jej przedstawiciel ustawowy.

Małoletni do lat 15 może korzystać z widzenia z tymczasowo aresztowanym pod opieką pozostającego na wolności przedstawiciela ustawowego lub pełnoletniej osoby najbliższej, a w razie gdy uprawniony do opieki nad małoletnim podczas widzenia nie uzyskał zgody na widzenie, nie chce lub nie może z niego skorzystać - pod opieką funkcjonariusza lub pracownika aresztu śledczego wyznaczonego przez dyrektora aresztu śledczego. Widzenia odbywają się pod nadzorem funkcjonariusza Służby Więziennej w sposób uniemożliwiający bezpośredni kontakt tymczasowo aresztowanego z osobą odwiedzającą. Organ, do którego dyspozycji tymczasowo aresztowany pozostaje, może zezwolić na udzielenie widzenia w sposób umożliwiający bezpośredni kontakt tymczasowo aresztowanego z osobą odwiedzającą. W takim przypadku tymczasowo aresztowany może spożywać artykuły żywnościowe i napoje zakupione przez osoby odwiedzające na terenie aresztu śledczego. Natomiast na żądanie osoby odwiedzającej widzenia udziela się w sposób uniemożliwiający bezpośredni kontakt z tymczasowo aresztowanym.

Co do zasady tymczasowo aresztowany ma prawo do co najmniej jednego widzenia w miesiącu z osobą najbliższą. Odmowa wyrażenia zgody na widzenie może nastąpić wyłącznie wtedy, gdy zachodzi uzasadniona obawa, że widzenie zostanie wykorzystane w celu bezprawnego utrudnienia postępowania karnego, bądź do popełnienia przestępstwa, w szczególności podżegania do przestępstwa.

Jeżeli organ odmówi wyrażenia zgody osoby tymczasowo aresztowanej na widzenie wydaje zarządzenie o odmowie, na które tymczasowo aresztowanemu oraz ubiegającej się o widzenie osobie dla niego najbliższej przysługuje zażalenie do sądu, do którego dyspozycji pozostaje tymczasowo aresztowany. Zażalenie na zarządzenie prokuratora rozpoznaje prokurator nadrzędny.

W sytuacji, gdy tymczasowo aresztowany został zakwalifikowany przez komisję penitencjarną jako stwarzający poważne zagrożenie społeczne albo poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa aresztu i w związku z tym został osadzony w wyznaczonym oddziale lub celi aresztu śledczego w warunkach zapewniających wzmożoną ochronę społeczeństwa i bezpieczeństwo tego aresztu, dyrektor aresztu śledczego powiadamia organ, do którego dyspozycji tymczasowo aresztowany pozostaje, o istnieniu poważnego niebezpieczeństwa dla osoby odwiedzającej oraz że konieczne jest udzielenie widzenia wyłącznie w sposób uniemożliwiający bezpośredni kontakt z tymczasowo aresztowanym. W takim przypadku organ ten może ograniczyć lub określić sposób korzystania przez tymczasowo aresztowanego z prawa do kontaktowania się z duchownymi świadczącymi posługi religijne lub innymi osobami, jeżeli wymaga tego konieczność zapewnienia prawidłowego toku postępowania karnego.

Zdarzają się przypadki, kiedy najbliższa rodzina chciałaby skorzystać z okazji i zobaczyć tymczasowo aresztowanego, który doprowadzany jest na czynności procesowe do sądu. Członkowie rodziny przychodzą wtedy do siedziby sądu. Na mocy § 336 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 czerwca 2019 r. - Regulamin urzędowania sądów powszechnych przewodniczący rozprawy lub posiedzenia może wydać zarządzenie o zgodzie na widzenie z tymczasowo aresztowanym w sądzie przy sposobności rozprawy lub posiedzenia. W zarządzeniu, którego odpis doręcza się dowódcy konwoju, wskazuje się miejsce oraz czas trwania widzenia, nie dłuższy niż 15 minut.

Oprócz widzeń tymczasowo aresztowany może utrzymywać kontakt telefoniczny z osobami spoza aresztu śledczego. Z aparatu telefonicznego tymczasowo aresztowany może korzystać na zasadach określonych w regulaminie organizacyjno-porządkowym wykonywania tymczasowego aresztowania, za zgodą organu, do którego dyspozycji pozostaje. Poza tym przypadkiem tymczasowo aresztowany nie może korzystać z innych środków łączności przewodowej i bezprzewodowej. Kontakt telefoniczny umożliwia się tymczasowo aresztowanemu na podstawie zarządzenia o zgodzie na korzystanie z aparatu telefonicznego wydawanego przez organ, do którego dyspozycji tymczasowo aresztowany pozostaje. Tymczasowo aresztowanemu odmawia się takiej zgody, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że zostanie ona wykorzystana w celu bezprawnego utrudniania postępowania karnego, bądź do popełnienia przestępstwa, w szczególności podżegania do przestępstwa. Na zarządzenie o odmowie wyrażenia zgody na korzystanie z aparatu telefonicznego tymczasowo aresztowanemu przysługuje zażalenie do sądu, do którego dyspozycji pozostaje. Zażalenie na zarządzenie prokuratora rozpoznaje prokurator nadrzędny.

Wobec osoby tymczasowo aresztowanej dokonuje się również zatrzymania, cenzury lub nadzoru korespondencji, chyba że organ zarządzi inaczej. Jeżeli organ, do którego dyspozycji tymczasowo aresztowany pozostaje, nie zarządzi zatrzymania, cenzury lub nadzoru korespondencji tymczasowo aresztowanego, decyzje te może podjąć dyrektor aresztu śledczego, który powiadamia tymczasowo aresztowanego, sędziego penitencjarnego oraz organ, do którego dyspozycji tymczasowo aresztowany pozostaje, o przyczynach jej zatrzymania, ocenzurowania lub nadzoru.

Tymczasowo aresztowany ma prawo do porozumiewania się z obrońcą, pełnomocnikiem będącym adwokatem albo radcą prawnym oraz przedstawicielem niebędącym adwokatem ani radcą prawnym, który został zaaprobowany przez Przewodniczącego Izby Europejskiego Trybunału Praw Człowieka do reprezentowania skazanego przed tym Trybunałem, podczas nieobecności innych osób oraz korespondencyjnie. Jeżeli organ, do którego dyspozycji tymczasowo aresztowany pozostaje, zastrzeże przy widzeniu obecność swoją lub osoby upoważnionej - widzenie odbywa się w sposób wskazany przez ten organ.

Tymczasowo aresztowanemu należy umożliwić przygotowanie się do obrony. Tymczasowo aresztowany może porozumiewać się ze swym obrońcą podczas nieobecności innych osób oraz korespondencyjnie. W postępowaniu przygotowawczym prokurator, udzielając zezwolenia na porozumiewanie się, może zastrzec w szczególnie uzasadnionych wypadkach, że będzie przy tym obecny sam lub osoba przez niego upoważniona.

Zobacz też: Porady prawne - To może wam się przydać! Wielkie archiwum porad prawnika