Czy armia może zabrać twoje auto? Poszanowanie własności a potrzeby sił zbrojnych

Wraz ze wzrostem napięcia na arenie międzynarodowej przejawiającym się w naszym regionie najwidoczniej na terytorium Ukrainy i wokół jej granic pojawiają się pytania o przygotowanie polskich jednostek wojskowych do odparcia ewentualnego ataku na suwerenność Rzeczypospolitej Polskiej. O tym jak silne są Siły Zbrojne RP można przekonać się w szczególności wtedy, gdy w obliczu bezpośredniego zagrożenia dochodzi do powszechnej mobilizacji. W ostatnim czasie opinia publiczna porusza temat zobowiązywania obywateli do przekazywania na potrzeby Sił Zbrojnych samochodów, w szczególności typu SUV. Takie informacje nie napawają optymizmem jeżeli chodzi o bezpieczeństwo granic RP. Sprawdźmy jednak jak to wygląda pod kątem obowiązujących przepisów prawa.

Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej obrona Ojczyzny jest sprawą i obowiązkiem wszystkich obywateli Rzeczypospolitej Polskiej. Do wszystkich organów władzy i administracji rządowej oraz innych organów i instytucji państwowych, organów samorządu terytorialnego, przedsiębiorców i innych jednostek organizacyjnych, organizacji społecznych, a także do każdego obywatela w zakresie określonym w ustawach należy umacnianie obronności Rzeczypospolitej Polskiej, przygotowanie ludności i mienia narodowego na wypadek wojny oraz wykonywanie innych zadań w ramach powszechnego obowiązku obrony. Powszechnemu obowiązkowi obrony podlegają wszyscy obywatele polscy zdolni ze względu na wiek i stan zdrowia do wykonywania tego obowiązku. W ramach powszechnego obowiązku obrony obywatele polscy są obowiązani m.in. do pełnienia służby wojskowej, pełnienia służby w obronie cywilnej, odbywania ćwiczeń oraz wykonywania świadczeń na rzecz obrony. Ochotnicze spełnianie zadań w ramach powszechnego obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej jest prawem wszystkich obywateli polskich.

Zgodnie z art. 208 ww. ustawy na urzędy i instytucje państwowe oraz przedsiębiorców i inne jednostki organizacyjne, a także osoby fizyczne może być nałożony obowiązek świadczeń rzeczowych, polegających na oddaniu do używania posiadanych nieruchomości i rzeczy ruchomych na cele przygotowania obrony Państwa. Świadczenia rzeczowe mogą być wykonywane m.in. na rzecz Sił Zbrojnych, Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Więziennej. Przedmiotem świadczeń rzeczowych mogą więc być co do zasady samochody, w tym samochody osobowe typu SUV. Przedmiotem świadczeń rzeczowych nie mogą być jednak pojazdy samochodowe niedopuszczone do ruchu po drogach publicznych oraz używane wyłącznie do przewozu wewnątrz zakładu.

Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 2021 r. w sprawie niezbędnych świadczeń rzeczowych w 2022 r. na rzecz obrony Państwa, które obowiązuje od dnia 1 stycznia 2022 r. niezbędne świadczenia na rzecz obrony Państwa wynoszą nie więcej niż 400 nieruchomości na potrzeby organów administracji rządowej i organów samorządu terytorialnego, a także 716 pojazdów samochodowych oraz 140 przyczep i 35 maszyn z niezbędnym wyposażeniem na potrzeby jednostek Sił Zbrojnych RP.

Decyzję o przeznaczeniu nieruchomości lub rzeczy ruchomej na cele świadczeń rzeczowych, w tym planowanych do wykonania w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny, na wniosek Sił Zbrojnych podejmuje wójt lub burmistrz (prezydent miasta). Decyzję taką doręcza się posiadaczowi nieruchomości lub rzeczy ruchomej oraz wnioskodawcy na piśmie wraz z uzasadnieniem. Od decyzji przysługuje odwołanie do wojewody w terminie czternastu dni od dnia jej doręczenia. Decyzja ta może być zmieniona przez wojewodę również z urzędu, jeżeli została wydana z naruszeniem przepisów prawa. Podmiot, wobec którego wydano ostateczną decyzję administracyjną o przeznaczeniu nieruchomości lub rzeczy ruchomej na cele świadczeń rzeczowych, może zostać wezwany do wykonania tego świadczenia. Wezwanie takie doręcza się na czternaście dni przed terminem wykonania świadczenia, z wyjątkiem przypadków, w których wykonanie świadczenia następuje w celu sprawdzenia gotowości mobilizacyjnej Sił Zbrojnych. Od wezwania odwołanie nie przysługuje.

Wezwaniu nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności, a posiadacz jest obowiązany oddać do używania przedmiot świadczenia w terminie i miejscu wskazanym w wezwaniu.

Podmiot biorący nieruchomość lub rzecz ruchomą ma obowiązek używać ją w sposób odpowiadający jej właściwościom i przeznaczeniu. Ponosi zwykłe koszty i inne ciężary związane z utrzymaniem przedmiotu świadczenia, a poczynione przez niego wydatki lub nakłady na przedmiot świadczenia nie podlegają zwrotowi. Ponadto jest odpowiedzialny za jego utratę lub uszkodzenia oraz za szkody wynikłe z używania go w sposób sprzeczny z jego właściwościami lub przeznaczeniem. Biorący jest obowiązany zwrócić posiadaczowi przedmiot świadczenia w stanie niepogorszonym, natomiast nie ponosi odpowiedzialności za zużycie przedmiotu świadczenia będące następstwem prawidłowego używania.

Za używanie przedmiotu świadczenia rzeczowego przysługuje jego posiadaczowi ryczałt w wysokości odpowiadającej szkodzie poniesionej wskutek jego dostarczenia oraz stawce jego amortyzacji. Ryczałt za używanie przedmiotu świadczenia rzeczowego wypłaca jednostka organizacyjna, na której rzecz świadczenie zostało wykonane.

Kamil Gross

Zobacz też:
Wielkie archiwum porad prawnych. Zobacz